Już niemal co drugie polskie małżeństwo kończy się rozwodem. Wiele z tych par ma dzieci, dla których rozstanie rodziców jest bolesnym, niezrozumiałym wydarzeniem, wywracającym bezpieczny świat „do góry nogami”. Do jakich zasad należy się stosować, aby rozwód wywarł jak najmniejszy wpływ na delikatną psychikę dziecka? Jakie sygnały świadczą o tym, że rozmowy już nie wystarczają i wskazana jest profesjonalna pomoc psychologiczna dla dzieci?

Rozwód rodziców – jak pomóc dziecku?

Rozwód jest jednym z najtrudniejszych doświadczeń w życiu – na skali stresu, stworzonej przez psychiatrów Holmesa i Rahe’a, znajduje się on już na drugim miejscu. Należy jednak przy tym zaznaczyć, że dorośli – przy całym cierpieniu, którego doświadczają, zazwyczaj rozumieją, dlaczego sprawy ułożyły się taki, a nie inny sposób. Korzystają z dostępnych form pomocy, np. dają upust emocjom poprzez rozmowy z innymi dorosłymi, szukają wsparcia w sieci, a nierzadko także korzystają ze wskazówek psychologa.

Dzieci są w o wiele trudniejszej sytuacji. Ich bezpieczny świat rozpada się na kawałki, a one nie rozumieją tego przyczyn, nie potrafią też poprosić o wsparcie. Co gorsza, zbyt często wciągane są w konflikty między rodzicami, co ma fatalny wpływ na ich kondycję psychiczną.

Czy wszystko to oznacza, że pomoc psychologiczna dla dzieci rozwodzących się rodziców zawsze jest niezbędna? Niekoniecznie. Rozwód rodziców zawsze jest trudnym doświadczeniem, ale można zminimalizować cierpienie i pomóc dziecku poradzić sobie z nową sytuacją poprzez stosowanie się do kilku wskazówek:

Częste rozmawianie z dzieckiem

Tłumaczenie, dlaczego rodzice biorą rozwód, nie może sprowadzać się do jednorazowej rozmowy. To wielokrotne podchodzenie do tematu, wyjaśnianie powodów nowej sytuacji (z dopasowaniem słów do wieku dziecka) oraz częste i cierpliwe tłumaczenie nowych zasad.

Zapewnianie o miłości

Rozwód rodziców to wydarzenie, która wywraca świat dziecka do góry nogami. Może ono sądzić, że któreś z rodziców go już nie kocha (skoro np. się wyprowadza). Zapewnienia o bezwarunkowej miłości powinny padać ze strony obojga rodziców (także w odniesieniu do partnera, np. „tata z nami nie mieszka, ale wciąż bardzo cię kocha”).

Zapewnianie o braku winy dziecka

Dzieci rozstających się rodziców bardzo często przypisują winę sobie („Byłem niegrzeczny, dlatego rodzice biorą rozwód”, „Przeze mnie się kłócili, słyszałam wiele razy”), choć nie zawsze o tym mówią. Dlatego trzeba wyraźnie podkreślać, że w rozstaniu nie ma winy pociechy.

Powstrzymywanie się od krytyki drugiego rodzica

Nie chodzi tylko o krytyczne słowa kierowane w stronę dziecka („Tata woli wygodniejsze życie”), ale też ostrożne podejście do rozmów z dorosłymi przyjaciółmi czy bliskimi. Dzieci słyszą więcej, niż się wydaje.

Powstrzymanie się od kłótni przy dziecku

To jedno z najtrudniejszych wyzwań – trzymanie emocji na wodzy, kiedy w pobliżu jest dziecko.

Ponadto ważne jest, aby rodzice potrafili spędzić wspólnie czas mimo trwającego lub zakończonego rozwodu oraz aby konsultowali się w kwestii ważnych decyzji dotyczących dziecka.

Pomoc psychologiczna dla dzieci – kiedy jest potrzebna?

Praktyka pokazuje, że – niestety – niewielu rodziców potrafi dostosować się do wyżej wymienionych punktów. Nierzadko sytuacja wymyka się spod kontroli, zwłaszcza gdy jeden małżonek wciąż chciałby pozostać w małżeństwie, drugi natomiast chce odejść (bo np. poznał kogoś, z kim stworzyć nowy związek). W takich sytuacjach poziom stresu jest tak wielki, że dziecko zostaje wciągnięte w konflikty, staje się „posłańcem” informacji między rodzicami, a nawet bywa wykorzystane do mszczenia się na byłym partnerze (utrudnianie kontaktów z dziećmi w odwecie za odejście). W takich sytuacjach rozstanie rodziców staje się dla ich pociechy traumą i niezbędna staje się pomoc psychologiczna dla dzieci.

Z drugiej strony, nawet łagodnie przebiegający rozwód rodziców może sprawić, że dziecko będzie potrzebowało pomocy. Dzieci są przecież bardzo różne – u niektórych sam fakt, że mama i tata się rozstają, może skutkować utratą poczucia bezpieczeństwa i doprowadzić do wielu niepokojących stanów psychicznych.

Podsumowując – aby stwierdzić, czy pomoc psychologiczna dla dzieci stała się niezbędna, ważne jest nie tylko to, jak przebiega rozwód. Należy też obserwować pociechę i zwracać uwagę na pewne niepokojące sygnały. Są to między innymi:

Okazywanie złości

Dziecko może reagować złością zarówno werbalnie – wówczas zaczną pojawiać się wyzwiska, jak i fizycznie (popychanie, uderzanie, kopanie). Niezwykle trudne jest dostrzeżenie w takim zachowaniu właśnie wołania o pomoc.

Płaczliwość

Zmienność nastrojów i płaczliwość także są sygnałami, że dziecko nie radzi sobie z nową sytuacją. Może się zdarzyć, że będzie starało się ukryć swoje emocje (dotyczy to zwłaszcza starszych dzieci), płacząc w samotności i „odcinając” się od rodziców.

Trudności ze snem

Mogą objawiać się zwiększeniem częstotliwości występowania koszmarów sennych, niechęcią do spania w swoim pokoju, częstym budzeniem się w nocy albo problemami z zasypianiem.

Pojawienie się nerwowych nawyków

Może być to obgryzanie paznokci, nakręcanie włosów na palec, nerwowe pochrząkiwanie.

Utrata apetytu lub jego brak

U niektórych dzieci, zwłaszcza starszych, stres może przełożyć się na brak apetytu bądź na jego zwiększenie.

Pojawienie się dolegliwości fizycznych

Moczenie nocne, bóle brzucha, bóle głowy – mogą być to bóle psychosomatyczne, za których pomocą ciało manifestuje brak dobrostanu umysłu.

Pomoc psychologiczna dla dzieci – jak wygląda?

Rozwód rodziców może być wydarzeniem, które wpłynie na całe życie dziecka – między innymi obniży jego samoocenę i poczucie wartości oraz spowoduje trudności w nawiązaniu prawidłowych relacji w dorosłym życiu. Dlatego tak ważne jest, aby działać, kiedy pociecha wyraźnie sobie nie radzi.

Pomoc psychologiczna dla dzieci, które dotknięte są trudami rozwodów rodziców to seria spotkań, które pozwalają zrozumieć to, co wydarzyło, pozbyć się poczucia winy i nauczyć dziecko mówić o swoich emocjach i potrzebach.

Warto jednocześnie zaznaczyć, że wsparcie tego typu okazywane jest przy pełnej współpracy z rodzicami. Oni także mogą skorzystać, dowiadując się np., jak rozmawiać z dzieckiem, gdy drugi rodzic zakłada nową rodzinę albo np. nie wywiązuje się ze składanych obietnic.