Dorastanie to bardzo trudny czas – nie tylko dla samych młodych ludzi, ale również dla borykających się z różnymi dylematami rodziców. Wielu z nich zastanawia się na przykład, kiedy wskazana jest już profesjonalna pomoc psychologiczna dla nastolatków. Czy wtedy, kiedy dziecko się buntuje? Gdy ma stale obniżony nastrój? A może gdy zamyka się w swoim pokoju i nie chce rozmawiać? Jak rozpoznać, że dojrzewanie przerasta młodego człowieka i potrzebuje on pomocy, i na czym właściwie taka pomoc polega?
Co przeżywa nastolatek?
Zmiana zachowania zachodzi wcześniej czy później u każdego dojrzewającego dziecka. Dotąd pomocny, uczynny i chętny do rozmów chłopiec albo kontaktowa, radosna dziewczynka zaczyna nagle unikać kontaktu, zamykać się w swoim pokoju czy burkliwie odpowiadać. Do tego dołączają się emocje – młody człowiek wydaje się czasem nad nimi nie panować. W ciągu zaledwie minuty przygnębienie może zmienić się w złość, ta z kolei – w beztroską radość, a nawet euforię.
Dla rodziców bywa to męczące i niepokojące, ale w okresie dojrzewania zmiany są potrzebne. To właśnie dzięki nim dziecko zmienia się w dorosłego człowieka, buduje pewną odrębność i szuka własnej drogi. To naturalne, choć oczywiście uciążliwe: w grę wchodzą przecież regularne „pyskówki”, podważanie autorytetów, niepokojące stany emocjonalne, zmiany grup rówieśniczych, eksperymentalne podchodzenie do kwestii wyglądu oraz oczywiście przeczulenie na jego punkcie.
Czy jednak sam fakt, że nasze dziecko się zmieniło świadczy, że w takim przypadku przydałby się psycholog dla młodzieży? Absolutnie nie. Dopóki wciąż mamy kontakt z nastolatkiem, rozmawia on z nami otwarcie i nie mamy podejrzeń co do pojawienia się dużych obciążeń w jego życiu – wystarczy, że będziemy trzymać rękę na pulsie, czyli starać się wspierać młodego człowieka tak, jak do tej pory.
Kiedy pomoc psychologiczna dla młodzieży jest dobrym pomysłem?
Wielu rodziców chciałoby jednak dokładniejszych informacji – w jakich zatem sytuacjach należy zareagować i zwrócić się o pomoc do specjalisty?
- Kiedy wiemy, że w życiu dziecko dzieje się coś, co jest dla niego dużym obciążeniem emocjonalnym
Przykładem takiej sytuacji jest na przykład odrzucenie przez grupę rówieśniczą oraz zbyt często bagatelizowany przez rodziców zawód miłosny. Innym przykładem jest strata bliskiej osoby (taty, babci) albo wręcz przeciwnie – pojawienie się nowego członka rodziny. Pamiętajmy, że nastolatek, choć to już „prawie dorosły”, także może poczuć się w takiej sytuacji odrzucony.
Tak jak my, dorośli, jesteśmy różni, tak i różna jest młodzież. Niektórzy nastolatkowie radzą sobie w takich sytuacjach zaskakująco dobrze, inni – wcale. Ci ostatni powinni otrzymać wsparcie.
- Kiedy zauważamy, że dziecko się okalecza
Okaleczenia się u dziecka zawsze jest wołaniem o pomoc. Nie możemy w takiej sytuacji wierzyć dziecku, że „to już ostatni raz”, „to było kiedyś”, „już mi lepiej”. Jeżeli mamy podejrzenia, że nastolatek robi sobie krzywdę, niezbędna jest pomoc psychologiczna.
- Kiedy zaczyna sięgać po używki
Oczywiście i tutaj należy właściwie odczytać sytuację i okoliczności. Sam fakt, że czternastolatek zostanie jeden złapany na popalaniu papierosa nie oznacza, że potrzebny jest mu psycholog dla młodzieży. Eksperymentowanie z niektórymi używkami także jest – niestety – wliczone w etap dojrzewania. Jeżeli jednak mamy silne poczucie, że coś jest nie tak, jeśli podejrzewamy, że nie wiemy o używkach, ale one się pojawiają – warto działać.
- Kiedy zaczyna odżywiać się w sposób zagrażający jego zdrowiu
Choć obecnie najwięcej mówi się o depresji u nastolatków, anoreksja i bulimia wciąż są aktualnymi zaburzeniami – w dodatku bardzo niebezpiecznymi. Jeżeli więc zauważamy, że dziecko zaczyna się odchudzać w sposób niebezpieczny, zupełnie odmawia jedzenia albo prowokuje wymioty – pomoc psychologiczna dla młodzieży na pewno jest niezbędna.
Warto też pamiętać, że fachowe wsparcie należy zapewnić dziecku zawsze, kiedy podejrzewamy, że może ono cierpieć na depresję. Jak objawia się depresja u nastolatków? Niepokojące symptomy to przede wszystkim:
- obniżony nastrój, który obserwujemy u dziecka od co najmniej dwóch tygodni,
- drażliwość,
- objawy psychosomatyczne (bóle głowy, żołądka, mdłości),
- wycofanie się z relacji rówieśniczych,
- rezygnacja z ulubionych aktywności,
- zmiany apetytu,
- zmęczenie,
- niechęć do wstawania rano i duża aktywność w nocy,
- pogorszenie się wyników szkolnych,
- obniżona samoocena („jestem do niczego”, „jestem beznadziejna”, „do niczego się nie nadaję”),
- poczucie winy („to wszystko przez mnie”).
Warto pamiętać, że depresja u nastolatków to obecnie bardzo duży problem społeczny. Szacuje się, że choroba występuje już u co czwartego młodego człowieka, a co piąty ma jej objawy.
Pomoc psychologiczna dla nastolatków – jak wygląda?
Terapia psychologiczna dla nastolatka zawsze zaczyna się od wstępnego spotkania z nim oraz z jego rodzicami (to oni muszą wyrazić zgodę na leczenie, zazwyczaj w formie pisemnej). Na spotkaniu tym omawia się problemy, z jakimi zmaga się młody człowiek oraz ustala plan działań. Najczęściej spotykany system to ten, w którym terapeuta spotyka się z nastolatkiem raz lub dwa razy w tygodniu. Raz na kilka tygodni przeprowadzana jest również konsultacja z rodzicami, na której ogólnie omawia się postępy ich dziecka oraz wyznacza dalszy plan.
Rodzice nastolatka korzystającego z tego typu pomocy psychologicznej muszą wiedzieć o trzech rzeczach:
- Pomocy psychologiczna dla młodzieży opiera się na zaufaniu.
Niestety, czasem bywa tak, że bezradni w swoich próbach dotarcia do dziecka rodzice traktują psychologa trochę jak „informatora”. Czyli jak kogoś, kto przekaże im informacje dotyczące problemów syna czy córki. To błędne podejście.
Aby terapia mogła być skuteczna, nastolatek musi mieć pewność, że to, o czym mówi się w gabinecie, zostaje w gabinecie. Zaufanie na linii psycholog – pacjent jest absolutnie najważniejsze, bez niego terapia nie ma szans na powodzenie. Rodzice muszą to zaakceptować.
- Nastolatek powinien mieć możliwość wyboru terapeuty.
Młodzi ludzie mają swoje preferencje – na przykład co do płci osoby wspierającej. Może być tak, że młody chłopak, który czuje się niepewnie w kontaktach z dziewczynami, nigdy nie otworzy się przed terapeutką – może natomiast chętnie porozmawiać z innym mężczyzną. Zdanie nastolatka co do wyboru terapeuty jest bardzo ważne i należy je szanować.
- Wsparcie rodziców jest niezmiernie ważne.
To, że dziecku udzielana jest pomoc psychologiczna, nie oznacza, że rodzice nie muszą już oferować swojego wsparcia – ma ono ogromne znaczenie, a czasem nawet przesądza o powodzeniu terapii. Wsparcie to powinno być oparte na gotowości do niesienia pomocy i zapewnianiu o tym – bez naciskania i dopytywania.
